Wybór formy opodatkowania

Benjamin Franklin, jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, w liście do Jeana Baptiste’a Leroy (datowanym na 13 listopada 1789 roku) sformułował wielokrotnie parafrazowane stwierdzenie: Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki (ang. Nothing is certain except death and taxes) [1]. Podatki płaci w mniejszym lub większym stopniu każdy z nas. Podatek dochodowy płacimy niezależnie od formy zatrudnienia. Prowadząc działalność gospodarczą mamy jednak możliwość wyboru formy opodatkowania, czyli sposobu w jaki ten podatek zostanie nam naliczony.

Nadszedł moment wyboru

Wybór formy opodatkowania to jedna z decyzji, które musimy podjąć rejestrując działalność gospodarczą w CEIDG. Nie jest to jednak decyzja, która ciągnie się za nami latami, gdyż praktycznie co roku możemy zmienić formę opodatkowania na kolejny rok podatkowy. W tym celu wystarczy złożyć stosowne oświadczenie w urzędzie skarbowym. Trzeba tylko pamiętać, żeby uwinąć się z tym do 20 lutego (lub nawet później). W przeciwnym przypadku automatycznie kontynuujemy działalność z formą opodatkowania z poprzedniego roku.

Formy opodatkowania dla programisty

Aktualnie na liście dostępnych form opodatkowania mamy pięć pozycji: zasady ogólne, podatek liniowy, ryczałt ewidencjonowany, kartę podatkową i podatek tonażowy. Jako programiści mamy możliwość wyboru jednej spośród trzech pierwszych opcji. Gdybyśmy byli armatorem eksploatującym morskie statki handlowe w żegludze międzynarodowej moglibyśmy skorzystać z podatku tonażowego. Karta podatkowa i ryczałt ewidencjonowany zostały tak skonstruowane, że świadczone usługi lub dochody ze sprzedawanych towarów mogą być opodatkowana albo jednym, albo drugim w zależności od ich rodzaju. Działalność związana z oprogramowaniem akurat wpada do worka podlegającego karcie podatkowej.

Zasady ogólne (skala podatkowa)

Opodatkowanie na zasadach ogólnych, znane również jako skala podatkowa, to ta forma opodatkowania, na którą skazani są pracownicy etatowi. Podatek obliczany jest w tym przypadku od dochodu, czyli od przychodu (od kwot bez podatku VAT z wystawionych przez nas faktur) pomniejszonego o koszty uzyskania przychodu, czyli:

dochód = przychód – koszty uzyskania przychodu

W przypadku gdy nasz roczny dochód wynosi do 85528 złotych, to podatek obliczamy ze wzoru:

podatek = dochód * 18% – kwota zmniejszająca podatek (aktualnie: 556,02 zł)

Gdy przekroczymy magiczne 85528 złotych, to zaczyna się rzeźnia:

podatek = (85528 zł * 18% – kwota zmniejszająca podatek) + 32% * (dochód – 85528 zł)

a upraszczając:

podatek = 14839,02 zł + 32% * (dochód – 85528 zł)

Widać teraz skąd nazwa „skala podatkowa” – stawka podatku uzależniona jest od wysokości dochodu i wynosi 18% lub 32%.

Zalety

• zwolnienie z konieczności zapłaty podatku przy braku dochodu lub gdy dochód nie przekracza kwoty wolnej od podatku
• możliwość odliczenia kosztów uzyskania przychodu
• możliwość rozliczania się wspólnie z małżonkiem lub z dzieckiem (w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko)
• możliwość skorzystania ze wszystkich ulg podatkowych (w tym tzw. ulgi na dzieci)

Wady

• stawka podatku zależna od wysokości dochodu
• konieczność prowadzenia księgi przychodów i rozchodów (KPiR)

Podatek liniowy

Podatek liniowy to alternatywna, uproszczona opcja, dostępna wyłącznie dla przedsiębiorców. Podobnie jak w przypadku skali podatkowej, podatek obliczany jest od dochodu. Podstawową różnicą jest to, że stawka podatku nie zmienia się w zależności od wysokości dochodu (nie ma żadnych progów podatkowych) i wynosi 19%:

podatek = dochód * 19%

Wygląda to znacznie prościej niż skala podatkowa.

Zalety

• zwolnienie z konieczności zapłaty podatku przy braku dochodu
• możliwość odliczenia kosztów uzyskania przychodu
• stawka podatku niezależna od wysokości dochodu

Wady

• brak możliwości rozliczanie się wspólnie z małżonkiem
• brak możliwości skorzystania z większości ulg podatkowych
• brak kwoty wolnej od podatku
• konieczność prowadzenia KPiR
• konieczność składania dwóch deklaracji rocznych w przypadku osób, które prowadzą działalność gospodarczą i jednocześnie pracują na etacie (deklaracja ze stosunku pracy również nie może być wypełniana wspólnie z małżonkiem)

Ryczałt ewidencjonowany

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to już zupełnie inna bajka niż podatek na zasadach ogólnych i podatek liniowy. W przypadku ryczałtu podatek jest liczony bezpośrednio od przychodu, a nie od dochodu jak to ma miejsce z pozostałymi dwoma dostępnymi opcjami, a co za tym idzie koszty uzyskania przychodu nie mają tu znaczenia. Stawka podatku uzależniona jest od rodzaju wykonywanej działalności. W przypadku usług związanych z oprogramowaniem wynosi ona 17%:

podatek = przychód * 17%

Na pierwszy rzut oka widzimy, że możemy ugrać 2 punkty procentowe w stosunku do podatku liniowego i 1 punkt procentowy w stosunku do pierwszego progu skali podatkowej. Jeśli zastanawiasz się, czy w praktyce faktycznie tak jest, to zapraszam do dalszej lektury.

Zalety

• stawka podatku niezależna od wysokości przychodu
• uproszczona księgowość w formie ewidencji przychodów (brak konieczność prowadzenia KPiR)
• możliwość skorzystania z części ulg podatkowych

Wady

• konieczność zapłaty podatku nawet gdy ponosi się straty
• brak możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu
• brak możliwości rozliczanie się wspólnie z małżonkiem
• brak możliwości skorzystania z części ulg podatkowych (w tym tzw. ulgi na dzieci)
• konieczność przejścia w trakcie roku podatkowego na opodatkowanie na zasadach ogólnych w momencie dokonania jakiejkolwiek sprzedaży wykluczającej ryczałt (chodzi tu o przychód, który wyklucza ryczałt, a nie np. samo podpisanie umowy z klientem, czy dodanie nowych kodów PKD)
• krótszy termin składania deklaracji rocznych (PIT-28) – tylko do 31 stycznia

Wysokość podatku w praktyce

Na pierwszy rzut oka sprawa mogłaby wydawać się jasna – ryczałt to 17%, pierwszy próg skali podatkowej to 18%, a podatek liniowy to 19%. Im mniej tym lepiej, więc wybieramy ryczałt. Diabeł jednak tkwi w szczegółach i w konkretnej sytuacji w jakiej się znajdujemy. Poniżej porównałem dostępne dla programisty formy opodatkowania umiejscawiając je w kilku kontekstach finansowych.

Zasady ogólne kontra podatek liniowy

Na początek porównanie dwóch najczęściej wybieranych przez przedsiębiorców form opodatkowania – skali podatkowej i podatku liniowego. Do porównania z ryczałtem dojdziemy za chwilę.

W pierwszej kolejności coś dla osób będących na małym ZUS-ie. Obliczenia zostały wykonane dla 2016 roku, w którym to nowi przedsiębiorcy mogą odliczyć od dochodu 2106,42 zł za opłacone składki ZUS z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Podatek widoczny w kolumnach „skala podatkowa” i „podatek liniowy” obliczany jest od kwoty z kolumny „dochód minus mały ZUS”.

Jak można było się spodziewać do pewnej kwoty dochodów bardziej opłacać się będzie skala podatkowa, a od pewnego miejsca podatek liniowy. Zauważ, że wyróżniłem kwotę 85528 zł, która jest granicą wejścia w drugi próg podatkowy przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Jak widać, nie jest to wcale faktyczna granica opłacalności wyboru podatku liniowego. Jest nią kwota 98490,57 zł. Przy takim dochodzie, zakładając odliczenia od dochodu wyłącznie składek ZUS na preferencyjnych warunkach, wysokość podatku liniowego i obliczonego na zasadach ogólnych jest taka sama.

Rozważmy teraz analogiczny przypadek tylko dla przedsiębiorców opłacających składki ZUS w pełnym wymiarze. W takiej sytuacji za 2016 rok przysługuje odliczenie w wysokości 9257,23 zł. Podatek widoczny w kolumnach „skala podatkowa” i „podatek liniowy” obliczany jest od kwoty z kolumny „dochód minus duży ZUS”.

Sytuacja bardzo podobna do poprzedniej. Jedyna różnica, to zwiększenie granicy opłacalności do kwoty 105641,38 złotych.

Tak więc w przypadku opłacania preferencyjnych składek ZUS granica opłacalności oscyluje gdzieś w okolicy 8200 zł średnio-miesięcznego dochodu, a w przypadku opłacania pełnych składek wynosi około 8800 zł średnio-miesięcznie. Musisz również pamiętać, że założyłem tu opłacanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Bez niego finalne kwoty będą się delikatnie różnić.

Porównanie wszystkich trzech form opodatkowania

Porównajmy teraz wszystkie dostępne dla programisty formy opodatkowania w różnych kontekstach finansowych. Ze względu na dużą ilość przypadków ograniczyłem się tylko do sytuacji, gdy przedsiębiorca odlicza ZUS w pełnej wysokości z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Do obliczeń wykorzystałem wcześniej wspomnianą kwotę 9257,23 zł. Składki ZUS można odliczyć we wszystkich trzech formach opodatkowania. Jedyna różnica jest taka, że w przypadku ryczałtu odliczamy je bezpośrednio od przychodu, a nie od dochodu jak ma to miejsce w przypadku skali podatkowej i podatku liniowego. Tak więc podobnie jak wcześniej podatek widoczny w kolumnach „skala podatkowa” i „podatek liniowy” obliczany jest od kwoty z kolumny „dochód minus duży ZUS”, a podatek widoczny w kolumnie „ryczałt” obliczany jest od kwoty z kolumny „przychód minus duży ZUS”.

Na początek waga lekka, czyli 60 tysięcy złotych przychodu rocznie (5 tysięcy złotych miesięcznie).

Niezależnie od wysokości kosztów uzyskania przychodu niekwestionowanym zwycięzcą wagi lekkiej jest skala podatkowa. Na drugim miejscu przy kosztach uzyskania przychodu do kwoty około 500 złotych miesięcznie plasuje się ryczałt, a trzeci jest podatek liniowy. Powyżej tej kwoty podatek liniowy i ryczałt zamieniają się miejscami.

W drugiej kolejności bierzemy się za wagę półśrednią – 90 tysięcy złotych przychodu rocznie (7500 zł miesięcznie).

W powyższym przypadku skala podatkowa ustępuje ryczałtowi tylko do poziomu kosztów uzyskania przychodu w wysokości około 200 złotych miesięcznie. Przy kosztach w wysokości około 800 złotych miesięcznie ryczałt spada na trzecie miejsce.

Czas na wagę średnią, czyli przychód w wysokości 120 tysięcy złotych rocznie (10 tysięcy złotych miesięcznie).

W wadze średniej sytuacja zmieniła się diametralnie. Do KUP w wysokości 1500 złotych miesięcznie skala podatkowa jest na szarym końcu, a powyżej tych kosztów wychodzi na prowadzenie spychając ryczałt na ostatnie miejsce. Podatek liniowy praktycznie przez cały czas zajmuje drugie miejsce.

Wchodzimy powoli w większy kaliber zarobków. Na początek waga półciężka – 180 tysięcy złotych przychodu rocznie (15 tysięcy złotych miesięcznie).

Widać tutaj, że ryczałt jeszcze bardziej ugruntowuje sobie pozycję przy małych kosztach uzyskania przychodu – na drugie miejsce spada dopiero przy około 1500 złotych KUP miesięcznie, a na trzecie gdzieś w okolicach 3500 złotych miesięcznie.

Na koniec została nam już tylko koronna waga ciężka, czyli 240 tysięcy złotych przychodu rocznie (20 tysięcy złotych miesięcznie).

W tej kategorii przy niskich KUP lepiej uciec z kraju niż wybrać skalę podatkową 😉 Kolejność zajmowanych miejsc bardzo podobna do tej z wagi półciężkiej. Zmieniają się tylko kwoty opłacalności wyboru innej formy opodatkowania.

Co powinienem wybrać?

Uff… przebrnęliśmy przez kilka tabelek porównań. I co teraz? Co z tego wynika? To może po kolei.

Odpuść sobie ryczałt Co z tym ryczałtem?

Przy większych przychodach i jednocześnie małych ponoszonych kosztach ryczałt jest najbardziej korzystnym rozwiązaniem. Niemniej jednak gdzieś musi tkwić haczyk, bo praktyka pokazuje coś innego – ryczałt jest najmniej znaną i najsłabiej spopularyzowaną formą opodatkowania (przynajmniej wśród programistów i większości freelancerów). Dlaczego tak jest? Ano dlatego, że formę opodatkowania wybieramy z góry na kolejny rok i w większości przypadków bardzo ciężko jest oszacować wysokość poniesionych kosztów. Nie zawsze możemy przewidzieć, czy za pół roku nie będziemy potrzebowali wymienić laptopa, samochodu, czy też innego sprzętu, który wygeneruje nam spore koszty. Przyglądając się powyższym tabelkom możemy zauważyć, że nawet jeśli ryczałt jest na pierwszym miejscu, to forma opodatkowania z drugiego miejsca odstaje tylko nieznacznie. Biorąc to wszystko pod uwagę ja raczej nie zawracałbym sobie głowy ryczałtem i wybrał jedną z dwóch pozostałych opcji.

Podobno tylko krowa nie zmienia poglądów 🙂 Dlatego też nie kasuję powyższej opinii, bo nie chcę ukrywać tu, że z perspektywy czasu moje zdanie na temat ryczałtu nieco się zmieniło. Zauważyłem też, że nawet wśród programistów ryczałt zaczął być bardziej popularny. I słusznie, bo do każdego przypadku trzeba podejść indywidualnie, a jeżeli nasza działalność faktycznie generuje minimalne koszty uzyskania przychodu, to ta forma opodatkowania jest warta rozważenia.

Zasady ogólne, czy podatek liniowy?

Mimo, że patrząc na dwie pierwsze tabelki wybór może wydawać się prosty – jeśli wpadasz pod pewną określoną kwotę rocznego przychodu, to wybierz skalę podatkową, jeśli jesteś powyżej niej to wybierze podatek liniowy. W ogólności dla bezdzietnych singli lub osób niemogących rozliczyć się wspólnie z inną osobą (np. ze współmałżonkiem) w danym roku podatkowym takie rozumowanie jest jak najbardziej słuszne. Sytuacja zmienia się jednak, gdy mamy możliwość rozliczenia się ze współmałżonkiem albo chcielibyśmy skorzystać z ulgi związanej z wychowywaniem dzieci. W takim przypadku próg opłacalności pozostania przy skali podatkowej zwiększa się nawet dwukrotnie!

Rozliczając się bowiem wspólnie z drugą osobą podstawa opodatkowania obydwu osób jest najpierw sumowana, potem dzielona przez dwa, a na koniec obliczony podatek jest mnożony razy dwa. Tym sposobem w przypadku gdy współmałżonek nie pracuje lub jest na urlopie wychowawczym i nie wykazuje żadnego dochodu próg opłacalności wędruje do poziomu 192768,34 złotych dochodu rocznie (już ze wszystkimi odliczeniami). W ogólności, w zależności od proporcji dochodów obydwu osób, próg ten może oscylować w okolicy 180-200 tysięcy złotych dochodu rocznie (również już ze wszystkimi odliczeniami). Osoby, które dodatkowo wychowują dzieci, wybierając opodatkowanie na zasadach ogólnych, mogą skorzystać z ulgi na dzieci i tym samym pomniejszyć należny podatek, co jest niemożliwe w przypadku wyboru podatku liniowego. Wychowując jedno dziecko należy pamiętać o wprowadzonym kryterium dochodowym.

Podsumowanie

Jak widzisz wybór formy opodatkowania warto przemyśleć uwzględniając m.in. możliwość wspólnego rozliczania się ze współmałżonkiem, ilość posiadanych dzieci, czy szacunkową wysokość zarobków. Mam nadzieję, że moje powyższe porównania pomogą Ci w podjęciu najkorzystniejszego dla siebie wyboru. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości w związku, z którymś z poruszanych przeze mnie zagadnień, to nie wahaj się napisać o tym w komentarzu. Postaram się wtedy doprecyzować temat.

Na koniec jeszcze jedna uwaga, o której należy pamiętać. Gdy decydujemy się pracować na rzecz obecnego lub byłego pracodawcy, dla którego wcześniej (w danym lub poprzednim roku podatkowym) pracowaliśmy w formie etatu, to przy zakładaniu działalności gospodarczej nie mamy możliwości wyboru i jesteśmy skazani na skalę podatkową. Możliwość przejścia na inną formę opodatkowania otrzymujemy dopiero na początku kolejnego roku podatkowego.

---

Bądź na bieżąco!

Podobają Ci się treści publikowane na moim blogu? Nie chcesz niczego pominąć? Zachęcam Cię do subskrybowania kanału RSS, polubienia fanpage na Facebooku, zapisania się na listę mailingową:

Dołączając do newslettera #NoweRozdanie2 otrzymasz dostęp do dodatkowych materiałów:

• PDF: „Jednoosobowa działalność gospodarcza krok po kroku” (do artykułu)
• PDF: „FAQ: Jak pracuje się dla Roche/Sii?” (do artykułu)
• PDF: „Jak zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia kontroli i co zrobić kiedy urzędnik zapuka do Twoich drzwi?” (do artykułu)

Zapisując się do newslettera wyrażam zgodę na przesyłanie mi starannie wyselekcjonowanych informacji (w tym marketingowych).

Powyższe dane są przechowywane w systemie Mailchimp i nie są udostępniane nikomu innemu. Więcej szczegółów znajdziesz na stronie polityki prywatności.

lub śledzenia mnie na Twitterze. Generalnie polecam wykonanie wszystkich tych czynności, bo często zdarza się tak, że daną treść wrzucam tylko w jedno miejsce. Zawsze możesz zrobić to na próbę, a jeśli Ci się nie spodoba – zrezygnować

Dołącz do grup na Facebooku

Chcesz więcej? W takim razie zapraszam Cię do dołączenia do powiązanych grup na Facebooku, gdzie znajdziesz dodatkowe informacje na poruszane tutaj tematy, możesz podzielić się własnymi doświadczeniami i przemyśleniami, a przede wszystkim poznasz ludzi interesujących się tą samą tematyką co Ty.

W grupie Programista Na Swoim znajdziesz wiele doświadczonych osób chętnych do porozmawiania na tematy krążące wokół samozatrudnienia i prowadzenia programistycznej działalności gospodarczej. Vademecum Juniora przeznaczone jest zaś do wymiany wiedzy i doświadczeń na temat życia, kariery i problemów (niekoniecznie młodego) programisty.

Wesprzyj mnie

Jeżeli znalezione tutaj treści sprawiły, że masz ochotę wesprzeć moją działalność online, to zobacz na ile różnych sposobów możesz to zrobić. Niezależnie od tego co wybierzesz, będę Ci za to ogromnie wdzięczny.

Na wsparciu możesz także samemu zyskać. Wystarczy, że rzucisz okiem na listę różnych narzędzi, które używam i polecam. Decydując się na skorzystanie z któregokolwiek linku referencyjnego otrzymasz bonus również dla siebie.

Przypisy

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Franklin

• https://www.flickr.com/photos/86530412@N02/8266555568/